Holy Icon

ZΩΓΡΑΦΙΚΟ HΜΕΡΟΛΟΓΙΟ - 17-4-2022

Πορτραίτο Σόνιας Μαρμελάντοβα, ηρωίδας Ντοστογιέφσκι, Bishop Maxim, 2022

Καλοχτισμένη η αρχιτεκτονική των αξόνων του όλου πίνακα. Το αριστερό μισό καταλαμβάνει η πρωταγωνίστρια και το άλλο μισό είναι το περιβάλλον της ιστορίας της, του αφηγήματος που μας ξεδιπλώνει.

Αυτό που κάνει μπαμ (!!) σ᾽ αυτόν τον πίνακα είναι η έκφραση της Σόνιας.

Είναι ο εντυπωσιακός ο τρόπος που δουλεύτηκε από το ζωγράφο αυτό το πρόσωπο ούτως ώστε να πέφτει πάνω μας σαν κεραυνός μια προσωπικότητα που ακυρώνει τις συμβατικότητες της κοινωνικής ζωής και αποδεικνύει την ελευθερία της ύπαρξης ως τον κυριαρχικό σκοπό της δημιουργίας του σύμπαντος. Όλα τα υπαρκτά αποκορυφώνονται στην κίνηση από τα άβια (τα μη ζωντανά) προς τα έμβια. Και όλα τα έμβια όντα αποκορυφώνονται στο “ζην εν ελευθερία” (στο να υπάρχεις ως ελεύθερη ύπαρξη).

Αυτό αναδεικνύει ο κεραυνός που προείπαμε. Οπως έλεγε ο Γέροντας Αθανάσιος, ο Θεός από τη στιγμή ου έδωσε ελευθερία στον άνθρωπο βρήκε τον... μπελά του.

Εμείς όμως αυτά τα υπαρξιακά θεολογικο-ανθρωπολιγικα τα εξετάζουμε από την πλευρά της αισθητικής. Πως αυτός ο ζωγράφος έκανε τα χρώματα, τις πινελιές, τις γραμμές , να αναπνέουν ελευθερία; πως, πως μας φανερώνει ένα όν σπαρταριστό, ώστε να ξεχνάμε πως έχουμε ένα συμβάν που αρθρώθηκε με μια ορισμένη σύνθεση δομικών υλικών; στην ουσία ο τρόπος που συνθέτει τα υλικά υπερβαίνει αυτήν τούτην την υλικότητα. Και σε τέτοιες στιγμές μιλάμε για το θαύμα τις τέχνης. Αυτές οι στιγμές είναι μη ερμηνεύσιμες, είναι ωσάν κατασκευές που ακυρώνουν το άγχος του χτισίματος (της δομήσεως), παρακάμπτουν την αγωνία και φαντάζουν ως αχειροποίητες!!!

Αυτές οι στιγμές νικάνε το χρόνο και μένουν ως άφθαρτες στην ιστορία της τέχνης. Δεν ισχύει εδώ “μ᾽ αρέσει η δεν μ᾽ αρέσει, να του προσθέσουμε η να του αφαιρέσουμε κάτι”. Είναι αυτό που είναι. Αυτές οι στιγμές είναι που λειτουργούν ως δικηγόροι που αθωώνουν την αυθαιρεσία και επικεντρώνουν στο ένα και μοναδικό μυστήριο: την εκ του μηδενός δημιουργία.

Η εκ του μηδενός δημιουργία είναι ο ορισμός της αυθαιρεσίας. Η par excellence πρόκληση της λογικής.

Είναι σαν να μας λέει ο καλλιτέχνης δημιουργός: "Ακουστέ, χωνέψτε το καλά. δεν υπήρχε τίποτε. Και κάποιος έκανε το "κάτι". Και μετά ανελίχθηκαν οι λογής λογής συμβατικότητες. Και (για να μη ξεχνάμε το κύριο νόημα, το απόλυτα και μοναδικά καινούργιο δημιουργεί αριστουργήματα, τα οποία μας επαναφέρουν στην υπαρξιακή φρεσκάδα της εκ του μηδενός δημιουργίας.

Το περιβάλλον γύρω από την προταγωνιστρια

Μια σοφή έμπνευση οδήγησε τον Μάξιμο στο να βάλει στο δεξιό μισό του φόντου χρώμα ροz προς το magenta brullee για να κεντήσει πάνω ς αυτό ένα κέντημα διακοσμητικό, όπου κυριαρχεί το υπέροχο συμπληρωματικό πράσινο. Αυτό το τοποθετεί σε πρώτο πλάνο ως φόρεμα της πρωταγωνίστριας και σε τελευταίο πλάνο πίσω πίσω δεξιά στην επάνω γωνία ως ένα φωτεινό τρούλλο που μας φέρνει με το απαλό αγέρι κάτι σαν απόμακρες ομιλίες σαν ψίθυρος μεταφυσικός, σαν "μινύρισμα", όπως θα έλεγε ο Παπαδιαμάντης, ώστε από το μπροστινό φόρεμα μέχρι τον απόμακρο τρούλλο να συμπεριλάβει τα βάσανα του ανθρώπου.

Τα... Βάσανα

Τα βάσανα εκφράζονται με τις τεθλασμένες γραμμές που αντιστρατεύονται τις απαλές καμπυλότητες του προσώπου. Σχηματίζουν σπίτια σαν κύβους η σαν κώνους η σαν πυραμίδες, τα οποία σκορπίζονται και δημιουργούν το αίσθημα του τρισδιάστατου χώρου. Μέσα στα στενόχωρα σοκάκια βόσκει τα όνειρα της η δακρυσμένη από τον πόνο του ανεκπλήρωτου και του ανεπανόρθωτου ντοστογεβσκική ύπαρξη. Μάλιστα μερικά απ’ αυτά τα κτίσματα με τις μύτες τους είναι σαν μαχαίρια που απειλούν να πλήξουν το λαιμό της, όπως βασανίζει την καρδιά της η υπαρξιακή πνιγμονή. Ω πόσο δίκιο είχε ο Henri Focillon όταν εκραύγαζε: "ω, πινελιά, εσύ αναμετριέσαι με το πεπρωμένο για να του αποσπάσεις σπάνιες καινοτομίες".

Το πεπρωμένο αντιστοιχεί στο θάνατο. Οι καινοτομίες μας φέρνουν άρωμα αιωνίας ζωής. Ο Ντοστογιέφσκι παίρνει το μελάνι για να γράψει από τη σκοτεινάγρα των στενών ανήλιαγων σοκακιών. Όμως τα γραπτά του κάνουν τα σκοτάδια να φωσφορίζουν.

Π. Σταμάτης Σκλήρης

"Portrait of Sonya Marmeladova, Dostoyevsky’s Heroine," acrylic on canvas, Bishop Maxim, 2022

The architecture of the axes of the painting is well-constructed. The left half is occupied by the protagonist, and the other half by her environment, unfolding the narrative for us.

What stands out in this painting is Sonia’s expression. The way the painter has crafted this face is striking, presenting a personality that challenges social conventions and affirms freedom as the ultimate purpose of the universe's creation. Everything exists to move from inanimate to living, and all living things culminate in “living in freedom.”

This concept is symbolized by the lightning we observe. As Elder Athanasios said, man found his troubles from the moment God granted man freedom.

However, we examine these existential, theological, and anthropological issues from an aesthetic perspective. How did the painter make colors, strokes, and lines embody freedom? How does this Spartan being reveal itself, making us forget we are observing a composition of materials? Essentially, the way materials are composed transcends materiality. In such moments, we witness the miracle of art. These moments are beyond interpretation; they are like structures that overcome the stress of building, sidestep anxiety, and seem not handcrafted.

Such moments defy time and remain eternally significant in art history. Opinions like “I like it or I don’t like it” do not apply here. It is what it is. These moments advocate for the mystery of creation ex nihilo.

Creating from nothing defines arbitrariness, the ultimate challenge to logic. It’s as if the artist is saying: “Listen, understand this well. There was nothing. Then ‘something’ was made. From this ‘something,’ various conventions developed.” The true novel creates masterpieces that remind us of the existential freshness of creation from nothing.

The environment around the protagonist: A wise decision led Maximus to use a rosy to magenta brulée color in the right half of the background, overlaying it with decorative embroidery dominated by wonderful complementary green. This green appears in the foreground as the protagonist’s dress and in the background’s upper right corner as a luminous dome, bringing a metaphysical whisper, a “mining,” as Papadiamantis would say. From the front dress to the distant dome, it encompasses human suffering.

Suffering is expressed through jagged lines contrasting the gentle curves of the face, forming cube-like, conical, or pyramidal houses that create a three-dimensional space. In these narrow alleys, a Dostoevskian existence, pained by the unfulfilled and irreparable, grazes its dreams. Some buildings, with their knife-like tips, threaten to strike her neck, symbolizing existential torment. Henri Focillon was right to exclaim, “Oh, brush stroke, you contend with fate to extract from it rare innovations.”

Destiny corresponds to death. Our innovations bring a scent of eternal life. Dostoevsky drew his ink from the darkness of sunless alleys, but his writings illuminate the darkness.